Hej ogarnięci !!!

"Ważniejsze dokumenty do historyi miasta Dębicy" - część piąta

Część piąta "Ważniejszych dokumentów..." zawiera trzy dokumenty, z których pierwszy pochodzący z roku 1326-1328 jest najstarszym i jak twierdzi prof. Józef Wyrobek powinien być przedstawiony w I części omawianych dokumentów z racji swojego starszeństwa. Rozpoczynając omawianie pracy prof. Józefa Wyrobka sięgnęliśmy po dokument z roku 1358 otwierający pierwszą część "Ważniejszych dokumentów..." a w związku z tym oznaczony numerem I, w którym to Król Kazimierz Wielki nadał Świętosławowi przywilej urządzenia miasta na prawie niemieckim.

 

Jak wspomina prof. Józef Wyrobek dyrektor Archiwum Watykańskiego ks. Augustyn Theiner wydał w roku 1860 i 1861 dwa tomy dzieła pt. "Vetera Monumenta Poloniae et lithuaniae". Dzieło swoje ks. Augustyn opracował na podstawie watykańskiego archiwum, a zawarł w nim dokumenty dotyczące m.in. dawnych dziejów Polski i Litwy oraz sąsiednich narodów. Między tymi dokumentami znalazł się ten właśnie z roku 1326-1328 omawiający Księgi rachunkowe dziesięciu w Dekanacie dębickim, wypis z Księgi rachunkowej dotyczący "Świętopiecza" zebranego w r. 1327 i 1328 w Krakowie i diecezji krakowskiej, do której należał dębicki dekanat. Dębica wówczas była siedzibą dekanatu i leżała pomiędzy 13 parafiami: Zdziarzec, Lubzina, Dąbrowa, Łączki Kucharskie, Sędziszów, Czudecz, Dobrzechów, Książnice, Straszęcin, Przecław, Gawłuszkowice, Brzeźnica, Chorzelów.

Świętopiecze była to średniowieczna danina płacona przez władców państw chrześcijańskich na rzecz Stolicy Apostolskiej. Każda danina była zapisywana w księgach rachunkowych dekanatu i konkretnej diecezji. Wypisy z ksiąg przekazywane były natomiast do Archiwum Watykańskiego. Stąd też w zapiski dotyczące dekanatu dębickiego znalazły się w zbiorze dokumentów watykańskich. Sporządzone na ich podstawie dzieło ks. Augustyna Theinera w Tomie I za lata 1217-1409 wspomina o Dekanacie dębickim.

Profesor Józef Wyrobek umieścił ten dokument dopiero w piątej części swej pracy, gdyż w chwili, gdy dyrekcja Biblioteki Uniwersytetu Wiedeńskiego przesłała mu "Vetera Monumenta..." Ks. Augustyna Theinera akurat pracował nad tą częścią "Ważniejszych dokumentów do historyi miasta Dębicy".

Zwraca jednak uwagę swoich czytelników na fakt, że dokument XXXIII z V części należy traktować jako pierwszy chronologicznie.

W omawianym przez nas wcześniej dokumencie IX zawartym w II części zbioru prof. Wyrobka opisywany jest dębicki dekanat w XV wieku. Powołuje się tutaj autor na dzieło "Liber beneficiorum" kanonika Jana Długosza opisujące wygląd w/w dekanatu, w skład, którego wchodziło wtedy już tylko siedem parafii.

Dalsza lektura zbioru dokumentów dotyczących Dębicy wskazuje na ugodę zawartą w roku 1701 w Pustyni między dziedzicem dębickim Janem Kazimierzem Glińskim stolnikiem sandomierskim a księdzem kanonikiem Michałem Kazimierzem Młodeckim, dębickim proboszczem.

Zródłem Konfliktu był plac szpitalny rozciągający się obok Kościoła Św. Barbary. Sam szpital zniszczony przez wojnę w XVII wieku już nie istniał. Grunty, na których rozciągał się plac po budynku szpitalnym w drugiej połowie XVII wieku został bezprawnie zagarnięty i podzielony przez poddanych stolnika Glińskiego. Na zagarniętych gruntach zbudowali domy oraz zagrody. W ten sposób powoli zaczęło powstawać Nowe Miasto Dębica. Ponieważ grunty zostały zagarnięte bezprawnie, pozostałe na nich zabudowania wraz z mieszkańcami zostały obłożone klątwą. Spór trwał dość długo aż zakończył się wyżej wymienioną ugodą, którą prof. J. Wyrobek oznaczył numerem XXXIV w swoich dokumentach.

W myśl ugody ustalono, że dawny grunt szpitalny przejdzie na własność stolnika Sandomierskiego Glińskiego, który w ramach rekompensaty zwróci podobne grunty znajdujące się w Starym Mieście, a sąsiadujące z plebańskimi polami. Oprócz tego ugoda ustaliła zadośćuczynienie za intrygi i obrazy księdza, spłatę długów dworu wobec księdza oraz sporów w sprawie gruntów na niego zapisanych. Ostatecznie sprawa została rozwiązana dopiero w roku 1714 przez następcę Glińskiego - Kaspra Wojakowskiego.

Piątą część zbioru prof. Józefa Wyrobka zamyka dokument 35, którym jest pochodzący z roku 1712 dekret księcia biskupa krakowskiego Kazimierza Łubieńskiego mówiący o bożnicach w Starym i Nowym Mieście Dębicy.

Przedstawiony w nim jest konflikt między ludnością polską a żydowską zamieszkującą Dębicę.

Ludność polska pozostawała w mniejszości w stosunku do żydowskiej, co powodowało zajmowanie należnych polskiej ludności miejsc w środowisku. W związku z tym pleban dębicki domagał się ograniczenia działalności Żydów. Wysłannik biskupa mający zbadać tę sprawę stwierdził, że głośne praktyki religijne Żydów zagłuszają modlitwy katolików i Msze Św. Żydowska synagoga i kościół parafialny usytuowane były, bowiem zbyt blisko siebie.

Znaleziono wyjście z sytuacji spornej poprzez zburzenie synagog i wydanie przez władze kościelne zakazu ich odbudowy.

Żydzi zakazem się nie przejęli i przebudowali jeden z domów na bożnicę, oraz odbudowali jedną z synagog. W wydanym w 1712 roku dekrecie biskup Łubieński zakazał Żydom pod karą 1000 grzywien dalszych praktyk w synagodze znajdującej się nadal w pobliżu kościoła. Biskup uwzględnił jednak potrzeby duchowe ludności żydowskiej i zezwolił na użytkowanie bożnicy, która znajdowała się dalej.

Jak wspomina w przypisach prof. Wyrobek kopia tego dekretu znajdowała się w księdze dokumentów parafii dębickiej. Jest to ostatni dokument, zamykający V część pracy prof. Wyrobka

Opracowanie: mgr Lidia Górska

Aktywna tablica

Nasza szkoła realizuje projekt Priorytet 3 Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021-2025

Dziennik elektroniczny

Licznik odwiedzin

Odsłon artykułów:
3957811

Szukaj